Groeizaam meiweer: tussen lente en zomer, zaaien en dahlia’s planten voor bijen, vlinders en jezelf!

Eindelijk is het zover, de weergoden hebben het sein op groen gezet: er kan volop gezaaid worden. Als je niet voorgezaaid hebt natuurlijk. In dat geval kun je deze plantjes volop in je tuin gaan zetten. De aarde is opgewarmd, de temperatuur ideaal en heel belangrijk: er valt af en toe een buitje. Gisteren een hele lange bui,  erg welkom. Alles wat je nodig hebt om zaad te laten ontkiemen en groeien. Er is tot op heden bar weinig regen gevallen, het water in mijn vijvers staat zo laag dat het qua waterpeil eind augustus lijkt na een lange, hete zomer in plaats van eind mei. Ik kan me niet herinneren dit de afgelopen 11 jaar eerder te hebben meegemaakt. Maar de weersvoorspellingen voor de komende week beloven veel goeds.

Goudsbloemen in de zomerweide in de heemtuin Rucphen. Een goudgele zee van bloemen, aangevuld met klaprozen, wilde peen en korenbloemen. Foto gemaakt in juli.

Gaten vullen

Ik zit in een ‘gap year’. Middelbare scholieren met een zojuist verworven diploma op zak hangen dan een rugzak op om een wereldreis te maken voordat ze verder studeren. Zo ziet mijn ‘ gap year’ er helaas niet uit. Voor mij betekent het letterlijk een jaar met grote gaten in mijn tuin. Nadat vier jaar geleden de trampoline de tuin kon verlaten, ben ik begonnen aan een soort van transformatie. Zo vergaat het vele, fanatieke tuinmensen. Jarenlang is de tuin een soort van compromis tussen opgroeiende kinderen en een hobby. Als de tuin dan niet meer nodig is voor ravotten, balspelletjes en luieren op het gras en in ons geval springen en hangen op een trampoline, is de tijd aangebroken om de tuin te realiseren die je al jarenlang voor ogen had.

een bloemenmengsel, met cosmea, goudsbloem en komkommerkruid

Zaadmengsels voor vlinders en bijen

Ik ben dan ook gestart met het laten verwijderen van struiken die of helemaal niet voldoen, of gewoon heel erg verkeerd gepland zijn en niet meer te verplanten. Een meer dan 20 jaar oude Skimmia bijvoorbeeld die in een zonneborder staat en daarom altijd geel blad heeft. Heel erg lelijk. Het verwijderen van de struik door mijn tuinhulp laat geen gat achter maar een heuse krater. Omdat ik vanwege gezondheidsredenen nu niet goed in staat ben de gaten opnieuw met een uitgekiende mix van vaste planten te vullen, zal een voorlopige beplanting gebruikt worden: dahlia’s, gekregen canna’s (zomerbollen) en zaden van eenjarigen gaan de gaten vullen.

In het arboretum Oudenbosch fotografeerde ik deze prachtige enkelbloemige dahlia

Veel van de eenjarigen die rechtstreeks gezaaid moeten worden voor het beste resultaat kiemen bij een temperatuur tussen de 17 en 20°, koude aarde werkt daar niet aan mee. Zaden van eenjarigen die vaak verkocht worden in een mix als bijen/vlinder mengsel doen het heel erg goed op zojuist omgewoelde grond. Papavers zijn er meesters in: zich vestigen op grond waarin gewoeld is. Dat was de reden waarom ze symbool werden van de Eerste Wereldoorlog. Maar ook de korenbloem kan dat goed, niet voor niks vond je die vroeger tussen het graan. Ruim strooien deze mengsels, eventueel in fases, afhankelijk van wat je ziet opkomen en of je wel of niet water wil gaan geven. Wie water geeft, behaalt meer resultaat.  Gebruik als de plantjes aan het opkomen zijn een gieter met een fijne broes  om te voorkomen dat de kleine kiemplantjes plat slaan. Maak sowieso je grond oppervlakkig goed los, ook dat helpt om zaad te laten kiemen. denk eens aan het strookje langs je garagepad  bijvoorbeeld.  Of zaai in een plantenbak. Ik vang altijd regenwater op in een cement bak, die inmiddels zo begroeid raakt, dat  het nauwelijks opvalt.  Zorg voor een drijvend takje in zo’n bak, zodat insecten zich kunnen redden als ze te water raken. Een grote gieter vangt regenwater  op van het tuinhuisje.  Dit water is altijd op de juiste temperatuur,  vormen reserves  voor droge tijden en heeft een zachtere samenstelling dan kraanwater.

Bloeiseizoen vervroegen

Wie het aan de natuur overlaat, kan overwegen het zaad in etappes te zaaien en zo de kans op succes te vergroten. Tweejarigen bij voorkeur in augustus en september zaaien. Maar ook sommige eenjarigen die zichzelf hebben uitgezaaid, keren succesvol terug, vroeg in het nieuwe jaar. In mijn tuin: juffertje in ‘t groen. Oftewel Nigella damascena. Dat kun je natuurlijk ook zelf zo regelen. Een goede reden om dit eens uit te proberen, want je hebt zo eerder bloemen. Ook voor het zaaien van groenten en kruiden is het nog steeds niet te laat. Sommige groentensoorten moet je juist nu zaaien of nog later. Eigenlijk is er het hele jaar wel wat te zaaien. Kijk eens voor zaadmengsels en veel meer op www.tuinexpress.nl/zaden. Op deze pagina niet alleen een uitgebreid aanbod van zaden, maar ook tips voor het verzamelen van zaden straks als je eenjarigen uitgebloeid zijn. Of je groenten doorgeschoten! Als je te lang wacht met het oogsten, schiet de plant in bloei, dat kan heel fraai zijn en biedt de mogelijkheid om zelf zaad te winnen. Prei bijvoorbeeld bloeit prachtig, net als Allium’s, ze behoren immers tot dezelfde familie. Deze mogelijkheid is wel beperkt, de groei en oogst loopt te ver terug als er te veel generaties overheen gaan.

Het afrikaantje in een hoge soort, aangeplant door de boer achter ons hek, prachtig tot laat in de herfst. Bestrijdt aaltjes en is een groenbemester.  Hoe mooi is deze plant zo!

Geen gif en zoveel mogelijk bloemen, help mee!

Zoveel mogelijk bloemen zaaien, die zo vroeg mogelijk en zo laat mogelijk bloeien in een seizoen, is erg belangrijk voor ons bijen en vlinderbestand. Er wordt nu steeds vaker gezaaid in een strook langs weilanden en akkerland, ter compensatie van het ontbreken van bloeiers in het gras en tussen het graan. Toxicoloog Henk Tennekes vraagt zich af hoe goed dit werkelijk is voor bijen. Het lekken van landbouwgif rondom deze percelen, ook in omringende sloten en waterpartijen maakt het mogelijk dat deze bloeiende linten bloemen met gif bevatten. Daar zitten onze bijen niet op te wachten! Henk Tennekes waarschuwt hier al jaren voor. Hij schreef het boek ‘A disaster in the making’. Hij lijkt steeds meer gelijk te krijgen, de boosdoeners zijn zogenaamde ’neonicotinoïden’ in de vorm van glysofaat ook aanwezig in de onkruidbestrijder Roundup. Mogelijk bevat deze ook voor mensen gevaarlijke bestanddelen, desondanks wordt het weer niet verboden voorlopig. Wat kan jij als tuin- en balkonbezitter doen? Zoveel mogelijk bloeiende planten, bomen en heesters planten en zaaien. En natuurlijk zelf afzien van het gebruik van gif in welke vorm dan ook. De laatste cijfers met betrekking tot onze vlinders zijn zeer alarmerend!

Dahlia Roxy, een lage dahlia, dit jaar voor het eerst in mijn tuin. Bron: http://www.tuinplantenstekplek.nl/c-3341529/mignon/ Hier verkopen ze vanaf begin juni dahlia’s in pot.

Dahlia’s planten

Ook als je dahlia’s aanplant, kun je rekening houden met bijen en vlinders. Er zijn genoeg open en enkelbloemigen te koop, waar bijen en vlinders blij mee zullen zijn.  In de gevulde dahliasoorten zit het stuifmeel onbereikbaar voor bijen. Wie succes wil hebben met dahlia’s doet er goed aan de knol eerst in een pot met aarde gecontroleerd te laten uitlopen. Jonge dahliascheuten vallen snel ten prooi aan slakken. Vooral naaktslakken richten een ware ravage aan. Helaas slaagt deze exoot erin juist wel in aantal toe te nemen. Klik hier voor  bestrijdingstips. Een wat verder uitgelopen plant staat steviger in de border en is er beter bestand tegen. Dahlia’s kunnen ook in pot worden aangeschaft. Dan kun je ze direct in je tuin zetten. Tot slot, veel van de planten die bij bouwmarkten verkocht worden, zijn doorgekweekt om zo groot mogelijke bloemen te krijgen. Petunia’s bijvoorbeeld. Mooi, maar ongeschikt voor bijen! Door de onnatuurlijke vormen, kunnen ze niet bezocht worden. Laten staan, of maar beperkt aanschaffen!

teunisbloem en wilde peen, korenschoven met de hand gepikt op de achtergrond, locatie heemtuin Rucphen

Ik zou zeggen aan de slag, vul alle open plekken met tijdelijke beplanting. Vaste planten die de neiging hebben zich na het voorjaar terug te trekken, zoals vaste papavers bijvoorbeeld, laten lege gaten achter, die prima met eenjarigen gevuld kunnen worden. En niet alleen bijen en vlinders hebben er iets aan, jij zelf ook. Het mooie van eenjarigen is dat ze steeds uitbundiger bloeien, naarmate de bloemen vaker geknipt worden. Als het meezit tot aan de herfst mooi. Als nachtvorst uitblijft, kunnen ze november halen. Knippen is de manier om snelgroeiende, kort levende planten als Gaura/prachtkaars in toom te houden. Dat ga ik dit jaar zelf ook eens goed uitproberen! Mijn zandgrond lijkt ideaal, ik vind inmiddels ontelbare Gaura nakomelingen.

Snel resultaat?

Cosmea valt in de categorie gemakkelijk. En het zijn fantastische bloemen om te plukken voor je vaas.  Papaver soorten natuurlijk, de zaaddozen na de bloei blijven lang mooi en stand prachtig in boeketten. Ook gemakkelijk Oost-Indische kers, in meer kleuren te koop dan je denkt! Tevens een goede beschermer van aangeplante groenten en in zijn geheel eetbaar, wat wil je nog meer. Er zijn ontzettend veel mogelijkheden. Goed voor bijen is Phaecelia,  afkomstig uit de bergen van Californië, echt bijenvoer, deze kan je een heel seizoen tot in het begin van het najaar blijven zaaien, om steeds weer nieuwe, bloeiende planten te hebben. Siertabak geurt heerlijk ‘s avonds. In diverse kleuren te koop.

Detail vingerhoedskruid, het tijgerpatroon wijst bijen de weg, hommels duiken er helemaal in.

Teunisbloem met zijn oranje of gele kleuren, is ook een geurplant. Om vrolijk van te worden: Malva of kaasjeskruid. Super gemakkelijk, in Tilburg vind je ze in de bermen. Een hommeltopper is het twee-jarige vingerhoedskruid.  En dan volgt altijd weer het bezwaar dat deze giftig zou zijn. Maar mijn loslopende konijnen hebben er nog nooit last van gehad. Wie een diversiteit aan planten in zijn border heeft, hoeft niet zo bang te zijn gevaar te lopen. Gek is dat eigenlijk, sommige mensen maken zich drukker over het gevaar van giftige planten dan over alle onzichtbare gevaren die het gebruik van niet biologische bestrijdingsmiddelen in hun tuin ook voor mens en dier hebben.

teunisbloem

Kijk tip: de Chelsea Flower is weer begonnen, dagelijkse uitzendingen vanuit Londen op de BBC!

In  de laatste versie van het onlineblad van Claudia Reina: de Smultuin  heel veel zomerse tips.  Vooral voor zaaien en kweken. Basilicum zaaien vanaf juni!