Lathyrus odoratus zaaien: twaalf lessen, nu doen!

Makkelijk te zaaien… maar niet heus. Het enige wat gemakkelijk is aan Lathyrus odoratus is de omvang van het zaadje: een piepklein erwtje wat gemakkelijk tussen je vingers te houden is. Pronkerwt in het Nederlands. Een logische naam: erwten die je niet kan eten, maar voor de pronk/sier zijn. Nog mooier in het Engels: sweet pea (zoete erwt), lieflijk en verrukkelijk zoet geurend. Groei en bloei Roosendaal organiseerde een lezing Lathyrus kweken. De zaal zat vol, dus zo gemakkelijk kan het niet zijn, dacht ik, toen ik om me heen keek, een hoop ervaren tuiniers. Mijn opa was redelijk geniaal met zijn rek vol maandenlang bloeiende Lathyrus. Ik vertrek met een schat aan informatie, een keur aan zaad voorzien van de mooiste namen zoals Moonlight en de juiste voeding naar huis. Vol goede moed: dit wordt een geweldig Lathyrusjaar in mijn tuin. Een lange vakantie plannen is niet slim, de kweek vraagt aandacht van begin tot einde.Lathyrus behoort tot de vlinderbloemenfamilie (Leguminosae).  Odoratus betekent ‘heerlijk geurend’ en verwijst vanzelfsprekend naar de geur van de bloemen.

Lathyrus voorzaaien, want ze heeft warmte nodig om te ontkiemen

Twee jaar geleden deed ik mijn eerste poging: het zaad direct in de grond. Er kwam moeizaam iets omhoog. Maar te weinig, gezien de hoeveelheid erwtjes die ik in de grond had gestopt. Voorzaaien in huis is met Lathyrus absoluut aan te raden, weet ik inmiddels. Het begint al met de hardheid van de zaden. De schil is soms de oorzaak van het niet willen uitlopen. Voorweken in (regen) water, zo’n twaalf uur minimaal en dan direct zaaien om opnieuw indrogen te voorkomen. Als je dat doet, is duidelijk te zien of het zaadje zwelt. Degene die dat niet doen, kun je een handje helpen door ze een klein beetje te kneuzen tussen een tangetje. Als je vervolgens de zaden in een rijtje op dezelfde afstand uitzaait, weet je direct of er een zaadje achterblijft en kun je deze opnieuw opvissen en een beetje knarsen om het schilletje te laten barsten. Een belangrijke eerste les.

In de pluktuin van Bosschenhoofd kun je ook Lathyrussen plukken. Op de achtergrond van de foto.een traditionele manier van opkweken.

Voor 30 april de grond in

Les twee: begin op tijd. Februari is de maand om te beginnen. De bedoeling is om voor 30 april de plantjes in je tuin te kunnen uit planten. Lathyrus wil bloeien rondom de langste dag, en doet dat als er later gezaaid is met kortere stelen. Om ’lange benen’ te hebben, moet je dus op tijd beginnen. Lathyrus kan best tegen een nachtvorstje zegt de spreker van de Lathyrusvereniging. Als je de overgang van binnen naar buiten begeleidt door de plantjes te laten af harden, sneuvelen ze echt niet met een late nachtvorst. Terug naar de zaadjes. Les drie: een andere veel gemaakte fout zo leer ik, is te diep zaaien. Net zoveel aarde op het zaadje als het zaadje groot is, betekent in de praktijk dat de grootte van het zaadje wordt overschat, zegt de spreker resoluut. Dun dus. De aarde moet luchtig zijn. Nadat de zaadjes bevochtigd zijn, plaats je ze in een afgesloten plasticzak of kweekbak. Die zak mag doorzichtig zijn, hoeft niet. Als de zaadjes gekiemd zijn, maak je de zak open. Als er zo’n drie blaadjes zijn is het tijd om te verpotten naar luchtige potgrond. Ik dacht direct aan de moestuinmix van Helza hobbyzaden: luchtig en vruchtbaar. Vast heel geschikt voor Lathyrus.

Niet te snel knippen!

Les vier: de kunst van het verpotten is: de lange wortel niet kneuzen en niet dicht drukken. Dus niet aarde er in, gat erin duwen, wortel er in en een beetje aan duwen… Maar het potje half vullen, schuin houden (aarde aan één kant, plantje er in leggen en aanvullen met aarde en heel voorzichtig een beetje aan duwen. De spreker kijkt ons vervolgens streng aan: “jullie Groei en Bloeiers willen dan altijd knippen om zo de plant te laten vertakken.” Want wat we omhoog zien groeien is slechts de kiem. Grondscheuten moeten we hebben. In het meegegeven boekje ’de teelt van Lathyrus odoratus’, staat dat deze stengels plat moeten gaan liggen om de vorming van zogenaamde grondscheuten te bevorderen. Nadat ik vorig jaar een succesvolle start in huis had gemaakt met het zaaien van Lathyrus was ik begonnen om deze scheuten aan te binden. Helemaal fout dus. Gelukkig zorgde de wind ervoor dat ze eigenlijk vanzelf plat gingen liggen, niet stevig genoeg om aangebonden te blijven. Tijdens de lezing werd benadrukt dat de stengel niet geknipt moet worden. In het boekje echter staat dat dit wel moet als de planten twee stel volledig ontwikkelde blaadjes hebben gemaakt. Verderop in het boekje lees ik dat de eerste scheut plat moet blijven liggen en pas wordt weggenomen als de grondscheuten van start zijn gegaan en al een stukje hoogte hebben bereikt.

De familie Bresser had vele jaren een bloemenwinkel in Wageningen. Achter de winkel de tuin waar moeder Bresser de lathyrussen kweekte.

Les  vijf: volgens de spreker leidt het te vroeg toppen van de kiemscheuten tot stoppen van de groei: de wortels zouden geen reden meer hebben verder hun best te doen. Klinkt logisch. Na een succesvolle start vorig jaar en het uitplanten van mijn zaailingen in de tuin had ik wellicht het geluk dat mijn loslopende konijnen hebben gezorgd voor het toppen van de plantjes. De grondscheuten hebben zich voorspoedig ontwikkeld.

Steunmateriaal

Les zes: terwijl de zaailingen overgeplant verder groeien, bij voorkeur onder plat glas buiten (broeibak), moet jij aan de slag met het klaarzetten van steunmateriaal. Lathyrus klimt zo hoog als je wil. Met andere woorden de hoogte van het steunmateriaal dat je je neerzet gaat bepalen hoe hoog de plant gaat doorklimmen. Het advies tijdens de lezing was om de steun niet te hoog te maken een hoogte van 2 m of minder is wel voldoende. Er zijn ook lagere soorten, die maar 30-60 cm hoog worden. Dit maakt ze uitermate geschikt voor een toepassing in potten. Gebruik je gaas, zorg dan voor een tussenruimte van max. zo’n 12 cm. Je kunt natuurlijk ook de traditionele piramidevorm gebruiken. Zelfs hagen zijn als steun te gebruiken.

Hoeveel bloemen wil je?

Les zeven: dan volgt er een belangrijke beslissing: hoeveel grondscheuten laat je omhoog groeien? Wil je veel bloemen? Of bloemen met lange stelen? Voor het eerste laat je twee/drie grondscheuten staan, voor de laatste situatie kies je voor slechts een of twee grondscheuten. De overbodige uitlopers snij je diep weg. Plant de planten twee aan twee op zo’n 10 cm van elkaar, maak voor het uitplanten een grootvormige geul. Hierin kun je later water geven en zo komen de planten op voldoende diepte te staan. De potkluit moet met twee à drie cm grond bedekt zijn na het planten. Zorg dat de grond van goede kwaliteit is en vooraf bemest. Les acht: Lathyrus mag op dezelfde plaats gezet worden als het jaar ervoor maar als je het zekere voor het onzekere wil nemen kies je voor een nieuwe plek en zorg je net als in de moestuin voor wisselteelt. Lathyrus houdt niet van te natte grond. De jonge planten kunnen dan wegrotten.

Er wacht een beloning: de onovertroffen geur van deze bloemen

Heb je er nog wel zin in? Laat je vooral niet ontmoedigen, Lathyrus is de inspanning echt waard. De geur van Lathyrus odoratus in huis is onovertroffen. De zachte pasteltinten, maar ook diepere kleuren zijn schitterend in de vaas. Ik heb echt genoten van de bloemen in huis. Duo magenta leek wel van fluweel gemaakt. Het feit dat je moet blijven plukken, is ook heerlijk. Ik ben soms te zuinig, wil mijn borders in tact laten en betrap me erop dat ik veel te weinig durf te plukken.

Heel wat vaasjes heb ik zo kunnen vullen, ondanks dat alles niet helemaal was gegaan zoals uitgelegd in dit blog bericht.

Les negen: tijdens de groei naar boven moet je ervoor zorgen dat je om de twee à vier dagen de planten vastbindt. Vervolgens is het zorgen voor voldoende voeding: een goede samenstelling is N. P.K. 20 – 20 – 20, fuchsia mest of groene kamerplantenmest heeft ook deze samenstelling. Kun je nu eindelijk gaan plukken? Nee, voor stevige bloemen moeten de bladranken weggenomen en de scheuten regelmatig aangebonden worden en alle uitlopers uit de bladoksels weggehaald. Alle groeikracht concentreert zich dan op de top van de scheut en er worden lange stengels met grote bloemen gevormd. Eerst verschijnen er bloemstengels met twee à drie bloemknoppen. Als je deze verwijdert, gaat de plant vervolgens bloemstengels met vier bloemknoppen produceren.

Les 10: wacht met plukken tot alle vier de bloemknoppen tot en met de laatste bloem aan de stengel geopend en volgroeid zijn. Zet de bloem op water met snijbloemenvoedsel, dan gaan ze vijf tot zes dagen mee. De stengels mogen slechts 3 à 4 cm diep in het water staan. Een doorzichtige vaas heeft de voorkeur, dan kan het licht nog bij de stengels komen. Leg geen fruit dicht bij de vaas, de Lathyrus zal hierdoor sneller verwelken.

Eerst wachten en dan niet meer stoppen met plukken

Les 11: En vanaf dat moment is het eindelijk plukken geblazen, alle bloemen moeten gesneden worden. Wanneer een bloem niet geplukt wordt, gaat deze zaad vormen. De bloemproductie houdt dan op. Dus blijf alle rijpe bloemen snijden, ook tijdens je vakantie… Een Lathyrusoppas heb je dus nodig. Als beloning voor het leeg houden van je brievenbus iedere dag een bosje bloemen, geen gekke ruil toch? De bloei gaat dan door tot diep in het najaar. Van een meter Lathyrussen kunnen wel 200 à 400 bloemen gesneden worden! Les 12: mocht het ondanks alle tips en lessen niet lukken om zelf Lathyrussen te kweken, geen nood, ook bloemenwinkels en pluktuinen kunnen je voorzien. Soms moet je er naar vragen bij een bloemist, maar deze kan voor jou een boeketje meenemen van de veiling waar ze altijd worden aangeboden.

Lathyrus en taal

Les 13? Heel mijn leven zeg ik al Lathyrus, met de nadruk dus op La. De spreker van de  Lathyrusvereniging noemde de bloem consequent  Lathyrus. Een bevriende plantenliefhebber zocht het op in zijn degelijke oude plantenbijbel: hoe spreek je de naam uit… En gelukkig, daar lag de nadruk op La. Les 13? daar zijn de meningen dus over verdeeld. Pronkerwt dan maar? Tot slot, Lathyrus wordt ook wel prinsessenbloem genoemd, het was de lievelingsbloem van koningin/prinses Juliana. Nog steeds wordt er in de paleistuin van Soestdijk Lathyrus gekweekt. En zo komt er een einde aan een lange lap tekst over het zaaien van een bloem die gemakkelijk zou zijn volgens veel tuinbladen, maar het dus duidelijk niet is. Wel erg de moeite waard!

Ga voor nog meer informatie, eventueel voor de aankoop van zaden en fotomateriaal naar de website van de Lathyrusvereniging of direct terug naar home