Hamamelis: over bloeiende toverhazelaars en een bijzondere vrouw
Als ik fietsend de bocht om kom, valt mijn oog direct op het lichtende geel van een bloeiende toverhazelaar in een voortuin. Er zijn maar weinig struiken die in januari zoveel licht en zon kunnen geven op één van de vele grijze januaridagen die ons deze winter teisteren. Alleen dat al is een reden om deze struik veel vaker aan te planten. Dan hebben we het nog niet eens over zijn wonderschone herfstkleur gehad en de fijne geur. De naam is niet voor niets toverhazelaar.
Arboretum Kalmthout
In arboretum Kalmthout België is de bekende Hamamelisroute weer uitgezet. Tot eind februari staat daar alles in het teken van de bloei van de toverhazelaars (Hamamelis). Je vindt er een uitgebreide collectie en prachtige oude exemplaren bij elkaar. De lijst met cultivars ‘geboren’ in Kalmthout is ook indrukwekkend. Grote bekendheid hebben inmiddels Jelena en Diane, beide oranje/rood bloeiend. De eerste is vernoemd naar een zeer bijzondere tuinvrouw en de tweede naar haar dochter.
Deze foto is afkomstig van een blog: The plant hunter. Lees hier: Jelena de Belder, her plants live on over een persoonlijke ontmoeting met Jelena op Hemelrijk, het privédomein van De Belders.
Een bijzondere liefdesgeschiedenis
Het verhaal van Jelena en Robert de Belder en de gezamenlijke liefde voor toverhazelaars begint als Jelena Kovačič in 1954 op een huurfiets stapt in Zundert, waar ze stage loopt, en op weg gaat naar Kalmthout. De van oorsprong Sloveense Jelena wil de in juni bloeiende schijncamelia (Stewartia) zien. Ze klimt over het hek, en raakt tot over haar oren verliefd op de boom én Robert de Belder. Het is liefde op het eerste gezicht. Ze is dan al 29 en afgestudeerd als landbouwingenieur in Zagreb (nu Kroatië, destijds Joegoslavië). Haar droom, een plantenkwekerij, bracht haar in het buitenland.
Bloem van Stewartia, bron: www.volkoomen.nl
Zelf schrijft ze: ‘Kalmthout leek op de kaart niet ver weg te liggen, ik herinnerde mij een artikel van Gerd Krüssman, in het tijdschrift Deutsche Baumschule over een voormalige kwekerij te Kalmthout, aangekocht door George en Robert de Belder. Dr. Krüssman, in die tijd een expert op gebied van bomen en struiken schreef over de grote Stewartia, een zeldzame boomsoort, en over Hamamelis, toen al iets beter bekend in de tuinwereld. Ik wilde deze bomen weleens met eigen ogen zien. Ik huurde een fiets en reed 18 kilometer – een recordafstand voor mij- om de verborgen schatten van deze slapende kwekerij te ontdekken. Ik vertelde de twee broers wat ik wist over het stekken van Hamamelis. We waren zo enthousiast dat we dadelijk daad bij woord voegden. Robert de Belder zei: ‘Als we er in slagen Hamamelis te stekken, noemen we de mooiste plant met oranje bloemen ‘Jelena’.’
Hamamelis ‘Jelena’ in Kalmthout
Ze laten er geen gras over groeien, niet over het stekken, maar ook niet over de trouwerij. Deze heeft al snel plaats en als de twee terug keren op 20 januari na een huwelijksreis van drie maanden naar Slovenië staat een aantal voorselecties van kweker Antoine Kort in bloei én enkele stekken hebben wortels. Robert vertrekt de volgende dag naar Londen en neemt een tak van de oranje Hamamelis mee, volgens afspraak ‘Jelena’ gedoopt. Deze cultivar ontvangt een Award of Merit. Alle credits zijn volgens Jelena voor kweker Antoine Kort, die inmiddels ook een Hamamelis naar hem vernoemd heeft.
Geschiedenis arboretum verbonden aan De Belders
De geschiedenis van de kwekerij in Kalmthout gaat terug naar 1856. De Antwerpse Charles van Geert begon daar zijn kweekactiviteiten. In 1952 kopen de broers George en Robert de Belder, uit een rijke Antwerpse familie, de kwekerij om er een privé-verzameltuin van te maken.
Foto gemaakt in het arboretum Kalmthout, helaas de juiste naam van deze cultivar niet genoteerd.
Onder de bezielende leiding van Robert en Jelena de Belder groeit wat nu bekend staat als Arboretum Kalmthout uit tot een van de meest prestigieuze botanische collecties ter wereld. De honderden nieuwe planten die zij introduceren, zijn afkomstig van vrienden en kwekers over de hele wereld. Ze verzamelen zaden in het wild en selecteren ook tal van nieuwe cultivars. Naast de al beschreven Jelena kwam er een rode variëteit, die de voornaam van haar dochter Diane kreeg, en een dieprode variëteit Livia , naar haar kleindochter. Maar ook selecties van Prunus en Hydrangea hebben ze op hun naam.
Een monumentale erfenis
Ecologische idealen hadden beiden hoog in het vaandel. Na de dood van Robert zet Jelena haar werk voort. Op zondag 31 augustus 2003 overlijdt Jelena de Belder-Kovacic spijtig genoeg op 78 jarige leeftijd tijdens een zwempartijtje in de Adriatische Zee bij Krk. Tot aan haar dood was ze vice-voorzitster van de prestigieuze Royal Horticultural Society in Engeland. Ze heeft voor de Belgische tuinwereld oneindig veel betekend, maar haar invloed reikte veel verder dan dat. Zij stond samen met haar man ook aan de wieg van de International Dendrology Society en van de Belgische Dendrologische Vereniging, twee gezaghebbende verenigingen van bomenliefhebbers. Ze was mede-oprichtster en jarenlang bezielster van de ‘Belgian Flower Arrangement Society’ en lag aan de basis van de vzw ‘Open Tuinen’ waardoor meer dan 200 privé-tuinen in België kunnen worden bezocht. Voor haar werk kreeg ze de adellijke titel Barones toegekend van de Belgische overheid. En dat allemaal omdat Jelena de schijncamelia in bloei wilde zien staan.
Twee oude exemplaren prachtig met elkaar in harmonie, van lichtgeel tot rood/roze.
Tuinkinderen
Kalmthout betekende ook de opleidingsplaats voor vele stagiairs, die Jelena haar tuinkinderen noemt. Inmiddels is er het Fonds Jelena de Belder opgericht In herinnering aan Robert en Jelena. Het biedt ondersteuning bij stages, opleidingen en excursies voor studenten en tuiniers. Zo komen er telkens weer nieuwe generaties tuiniers ervaring opdoen in Arboretum Kalmthout.
Het is geweldig om over deze vrouw te lezen. Maar je kunt ook door haar passionele ogen naar planten en het arboretum Kalmthout kijken, sla haar boek ‘Het leven begint in de herfst’ daarvoor open. Ik ben in het gelukkige bezit gekomen van een door haar gesigneerd exemplaar uit 1999. Haar meest beroemde boek en vertaald in vier talen is ‘De smaak van bloemen’, dat ze samen met Elisabeth Lestrieux schreef. Een boek dat alleen nog voor een liefhebbersprijs te koop is.
Als de zon schijnt, knalt Hamamelis helemaal de hemel tegemoet.
Over de bijzondere eigenschappen van Hamamelis en zijn winterbloei is nog veel meer te schrijven en te lezen. Ook over Jelena en het arboretum, maar dat staat de lengte van dit blogbericht niet meer toe. Het verhaal van Jelena en Robert de Belder leest niet alleen als de geschiedenis van planten en een arboretum maar ook als een bijzondere liefdesgeschiedenis te danken aan een artikel in een bomenblad. Dus laten wij groenauteurs blijven schrijven, je weet nooit waar het toe leidt!
Wil je graag verder lezen over Jelena? Klik dan op een van de volgende links. Of ga direct terug naar home
En natuurlijk is een bezoek aan Jelena’s lievelingen in Kalmthout van harte aanbevolen.
https://www.mijntuin.org/articles/jelena-de-belder
De volgende twee links leiden naar interessante informatie over Hamamelis en een overzicht van cultivars.
Fantastisch artikel.
Jammer dat er staat een boek wat, Tweemaal dezelfde fout trouwens. Het moet zijn, het boek dat. wat wordt alleen gebruikt in zinnen als het enige boek wat….. Zoek het eens op bij betrekkelijke voornaamwoorden. Succes. . Ena.
Hoi Ena, fijn dat je het een mooi artikel vindt! En bedankt voor je taaltips. Je hebt helemaal gelijk… gelijk verbeterd natuurlijk, en nu de regels nog eens tussen mijn oren knopen. Gr. Ellen
Leuk artikel! Super interessant om dit allemaal te lezen. Een bezoekje aan Jelena’s lievelingen staat op mijn to-do lijstje!
Dank voor je leuke reactie Evi, en hoop dat je snel je to-do-lijstje kunt uitvoeren, groetjes, Ellen
Goede middag, Ik zou graag willen weten of er ook rondleidingen op Landgoed Hemelrijk gehouden worden?